روش های برداشت مکانیزه زیتون
برداشت زیتون نسبت به اینکه هدف استفاده از زیتون سبز و به اصطلاح تازه خوری باشد و یا اینکه هدف روغن کشی و استحصال روغن زیتون باشد دارای شرایط متفاوتی است. در این مقاله روش های برداشت مکانیزه زیتون را مورد بررسی قرار می دهیم.
برداشت زیتون سبز
زیتون سبز همان میوه نارس درخت زیتون است که با هدف تازه خوری و به اصطلاح زیتون کنسروی به بازار عرضه می شود. برداشت زیتون سبز کار دشواری است زیرا دمک میوه زیتون در این شرایط بسیار سفت است به طوری که در بعضی ارقام زیتون حتی با دست هم به راحتی از شاخه کنده نمی شود. رقم زرد که بیشترین سطح کشت را در ایران دارد، نسبت به دیگر ارقام زیتون دمک سفت تری دارد و همین موضوع برداشت مکانیزه آن را با هدف تازه خوری دشوار می کند.
روش های برداشت مکانیزه زیتون
چیدن با دست
ابتدایی ترین روش برداشت زیتون چیدن با دست است. چیدن با دست آسیب هایی مانند لهیدگی سطح زیتون هنگام برداشت وارد می کند که باعث کاهش کیفیت نهایی محصول می شود و از طرفی سرعت علملیات برداشت بسیار آهسته است و در باغات بزرگ زیتون اصلا قابل انجام نیست و امروزه دیگر کسی با این روش اقدام به برداشت نمی کند. باغ دار اگر نتواند به صورت دستی درختان را در مدت زمان مناسبی برداشت نماید، محصول روی درخت کاملا می رسد و دیگر برای تازه خوری مناسب نخواهد بود. به همین دلیل روش های برداشت مکانیزه زیتون ابداع شدند که به ترتیب در ادامه به آن ها خواهیم پرداخت.
برداشت زیتون با چوب دستی
در این روش با استفاده از یک چوب بلند به درخت ضربه می زنند و با اینکار باعث ریزش محصول می شوند. البته این روش معایب زیادی دارد. از آسیب به درخت و شاخه ها گرفته تا ریزش جوانه های بار ده سال آینده و در پی آن کاهش محصول سال بعد. سرعت برداشت زیتون با چوب دستی هم بسیار پایین است و کیفیت زیتون برداشت شده پس از استفاده از این روش اصلا خوب نخواهد بود زیرا ضربات چوب باعث لهیدگی و زخم شدن پوست میوه ها می شود.
روش های برداشت مکانیزه زیتون
ابداع روش های برداشت مکانیزه زیتون از چنگک دستی ساده آغاز می شود و به پیچیده ترین کمباین های برداشت زیتون می رسد. در ادامه به بررسی این روش ها خواهیم پرداخت.
برداشت زیتون با شانه دستی (چنگک)
اولین و ابتدایی ترین نوع روش های برداشت مکانیزه زیتون، برداشت زیتون با شانه دستی (چنگک) است. شانه دستی ابتدایی ترین نوع برداشت مکانیزه زیتون است و نیاز باغداران برای برداشت سریع زیتون باعث پیدایش آن شده است. روشی ساده که با استفاده از یک چنگک ساده قابل انجام است. فرد برداشت کننده چنگک را مانند شانه روی شاخه های درخت می کشد و میوه زیتون با گیر کردن بین دندانه های شانه کنده شده و به زمین می ریزد. در برداشت مکانیزه زیتون برای جمع آوری راحت تر یک چادر بزرگ زیر درخت پهن می کنند و پس از ریزش محصول آن را توسط چادر جمع و در مخزن انباشته می کنند.
روش های برداشت مکانیزه زیتون
در برداشت زیتون با شانه دستی (چنگک) گاهی ارتفاع شاخه ها بیشتر از حدی است که افراد بتوانند دسترسی داشته باشند. در این حالت در برداشت با شانه دستی می توان شانه را روی یک چوب یا بازوی بلند سوار کرد و از آن برای برداشت شاخه های مرتفع استفاده نمود. برداشت زیتون با شانه دستی (چنگک) نسبت به روش برداشت با دست آسیب بیشتری به محصول نهایی وارد می کند، اما سرعت برداشت را به مراتب بالا می برد و همین امر باعث می شود که برداشت مکانیزه، حتی با ابتدایی ترین روش ها نیز بسیار به صرفه تر از روش برداشت با دست یا برداشت با چوب دستی باشد.
برداشت زیتون با شانه دستی (چنگک)
برداشت زیتون با شیکر شانه ای
یکی از حرفه ای ترین روش های برداشت مکانیزه زیتون، برداشت زیتون با شیکر شانه ای است. شیکر شانه ای برداشت زیتون دارای انواع مختلفی است که هر یک برای شرایط خاصی مناسب است. انتخاب بهترین شیکر شانه ای بستگی به سطح زیر کشت، تعداد درختان، شرایط درخت و رقم کشت شده دارد. شیکر های شانه ای برداشت زیتون در اصل مکانیزم مشابهی با هم دارند و تفاوت آن ها در نوع حرکت شانه ها و منبع تغذیه آن هاست. به طور کلی شیکر شانه ای از دو سری انگشتی تشکیل شده که نسبت به هم حرکت باد بزنی و یا دورانی و یا بیضوی و یا چرخشی دارند. طول انگشتی ها در مدل های مختلف متفاوت است.
روش های برداشت مکانیزه زیتون
شیکر شانه ای با توجه به نیروی مورد نیاز و منبع تغذیه می تواند انواع مختلفی از جمله بادی (پنوماتیک)، برقی، شارژی با باتری کوله پشتی، مدل قابل استفاده با باتری ماشین و یا موتور دار با سوخت بنزین می باشد. استفاده از شیکر شانه ای از جمله روش های برداشت مکانیزه زیتون در اروپا می باشد.
شیکر شانه ای برداشت زیتون شارژی
برداشت زیتون با شیکر شانه ای پنوماتیک
از بهترین روش های برداشت مکانیزه زیتون برای باغ های بزرگ و غیر مکانیزه و یا مکانیزه، برداشت زیتون با شیکر شانه ای پنوماتیک در قالب مجموعه هرس و برداشت را می توان نام برد. مجموعه های هرس و برداشت تشکیل شده اند از یک موتور کمپرسور، انواع مختلفی از قیچی های هرس بادی که با شیلنگ به کمپرسور متصل می شوند و شیکر شانه ای پنوماتیک برداشت زیتون که بر روی یک بازوی تلسکوپی سوار شده و با شیلنگ به کمپرسور باد متصل می شود. شیکر شانه ای بادی با حرکت رفت و برگشتی و یا دورانی (بسته به مدل) در لابلای شاخه ها باعث ریزش زیتون می شود.
روش های برداشت مکانیزه زیتون
استهلاک کم، طول عمر بالا و راحتی در استفاده باعث شده که استفاده از مجموعه های هرس و برداشت برای تیم های هرس و برداشت و برای باغدارانی که باغات بزرگ و غیر مکانیزه و یا مکانیزه دارند گزینه مناسبی قلمداد شود. مهمترین مزیتی که مجموعه های هرس و برداشت پنوماتیک دارند این است که می توانید با آن ها بدون نگرانی از اتمام شارژ باتری تا زمانی که بنزین در باک موتور کمپرسور وجود دارد یکسره کار کنید.
برداشت زیتون با شیکر شانه ای برقی با باتری ماشین
برداشت زیتون با شیکر شانه ای برقی با باتری ماشین مکانیزمی مشابه با شیکر شانه ای پنوماتیک دارد اما به جای استفاده از نیروی باد و حمل کمپرسور داخل باغ، تنها کافی است که یک باتری اتومبیل در اختیار داشته باشید و آن را با سیم مخصوص به شیکر متصل کنید. برداشت زیتون با شیکر شانه ای برقی با باتری ماشین از جمله کم هزینه ترین روش های برداشت مکانیزه زیتون است که عملکرد برداشت قابل قبولی را در پی دارد.
برداشت زیتون با شیکر شانه ای شارژی باتری کوله پشتی
مکانیزم کاری برداشت زیتون با شیکر شانه ای شارژی باتری کوله پشتی دقیقا مانند دیگر شیکرهای شانه ای برداشت زیتون است اما به جای حمل باتری ماشین یا کمپرسور باد تنها نیاز است که از قبل باتری کوله پشتی آن را شارژ کرده باشید. با یک بار شارژ باتری کوله پشتی می توانید تا 8 ساعت با شیکر برداشت کنید. این مدل باتری ها از جنس لیتیوم هستند و نسبت به دیگر روش های برداشت مکانیزه زیتون مدل جدید تر و به روز تری محسوب می شوند که به مرور استفاده از آن ها در حال گسترش است.
شیکر شانه ای شارژی باتری کوله پشتی
برداشت زیتون روغنی
اگر بخواهیم زیتون را با هدف روغن کشی برداشت کنیم، باید صبر کنیم تا زیتون کاملا برسد و سپس آن را برداشت کنیم. در حالت رسیده دمک زیتون شل تر شده و زیتون راحت تر از شاخه جدا می شود. بین زمانی که زیتون بهترین کیفیت روغن را دارد و زمانی که زیتون بیشتر مقدار روغن را دارد فاصله زمانی کمی وجود دارد. بنابراین تعیین بهترین زمان برای برداشت زیتون کار دشواری است. از طرفی عملیات برداشت زیتون باید به سرعت انجام گیرد تا روغن حاصله در نهایت هم از لحاظ مقدار و هم از لحاظ کیفیت در حد مطلوبی باشد. در ادامه روش های برداشت مکانیزه زیتون روغنی را بررسی می کنیم.
روش های برداشت زیتون روغنی
برای برداشت زیتون روغنی مانند برداشت زیتون سبز می توان از شانه دستی یا به اصطلاح چنگک استفاده کرد. اما در حالتی که زیتون خیلی رسیده باشد ممکن است کشیدن شانه دستی آسیب زیادی به محصول وارد کند. برای برداشت زیتون روغنی از شیکر شانه ای برداشت زیتون نیز می توان استفاده کرد که روشی جدید تر با عملکردی بسیار مطلوب تر از چیدن با چنگک است و با توجه به انواع مختلف شیکر های شانه ای، می توان از این وسیله هم در باغات کوچک استفاده کرد و هم از آن برای برداشت باغات بزرگ بهره برد.
روش های برداشت مکانیزه زیتون
مثلا اگر یک باغ کوچک دارای تعداد کم درخت زیتون داشته باشیم می توانیم برای برداشت آن از شیکر شانه ای همراه با باتری ماشین استفاده نماییم که هم از لحاظ اقتصادی بسیار مقرون به صرفه است و هم کار برداشت را بسیار راحت می کند. از انواع دیگر شیکرهای شانه ای برای باغات بزرگ تر همان گونه که در بخش برداشت زیتون سبز در همین مقاله اشاره شد می توان استفاده کرد. استفاده از شیکر شانه ای از بهترین روش های برداشت مکانیزه زیتون بشمار می رود.
برداشت زیتون با شیکر قابل حمل موتور دار
برداشت زیتون با شیکر قابل حمل موتور دار یکی از حرفه ای ترین روش های برداشت مکانیزه زیتون به صورت روغنی می باشد. شما با استفاده از این دستگاه قادر خواهید بود که با سرعت زیادی زیتون را برداشت کنید. هرچه مهارت اوپراتور بیشتر باشد، مدت زمان برداشت کمتر و کیفیت برداشت به مراتب بالاتر خواهد بود.
روش های برداشت مکانیزه زیتون
شیکر قابل حمل موتور دار تشکیل شده است از یک موتور دو زمانه، یک گیربکس که اصلی ترین قسمت شیکر محسوب می شود و در مدل های حرفه ای بزرگ و هم محور با موتور ساخته می شود (مانند شیکر چیفارلی CIFARELLI مدل های SC605 و SC800 و مدل جی اس ام GSM شرکت کامپانیولا CAMPAGNOLA که هر سه ساخت ایتالیا هستند)، یک بازو که ممکن است در مدل های مختلف طول های گوناگونی داشته باشد و یا ثابت یا تلسکوپی و قابل تنظیم باشد و یک قلاب که در انتهای بازو قرار دارد و شاخه را برای تکاندن در بر می گیرد.
روش های برداشت مکانیزه زیتون
هر چه مهارت اوپراتور بیشتر باشد، شاخه های بهتری را برای برداشت انتخاب می کند و همینطور زاویه قرار گیری خود و دستگاه را نسبت به شاخه طوری تنظیم می کند که با گاز دادن به دستگاه بیشترین ریزش محصول را در پی داشته باشد. به صورت کلی، انتخاب شاخه های مادر که شاخه های بارده از آن منشعب شده اند بهترین مکان برای در بر گیری توسط قلاب دستگاه است. زاویه بازوی دستگاه با شاخه گرفته شده باید 90 درجه باشد تا هم نیرو به طور کامل به درخت وارد شود و هم پوست درخت آسیبی نبیند.
نحوه قرار گیری اوپراتور به گونه ای باید باشد که پس از در بر گیری شاخه توسط قلاب یا هوک دستگاه، با برداشتن یک قدم به عقب، شاخه به صورت محکم در قلاب قفل شود و جای بازی نداشته باشد. در آخر هم نحوه گاز دادن است که برای هر بار در بر گیری دو تا سه مرتبه و هر بار 3 تا 5 ثانیه گاز دادن کافی است و پس از آن پیشنهاد می شود که قلاب را به شاخه دیگری متصل نمایید. برداشت با استفاده از شیکر قابل حمل موتور دار از حرفه ای ترین روش های برداشت مکانیزه زیتون بشمار می رود.
تمام این نکات گفته شده با تجربه در کار بدست می آید و همانطور که قبلا گفته شد هر چه مهارت اپراتور در کار با شیکر قابل حمل موتور دار بیشتر باشد عملکرد برداشت زیتون بالاتر می رود. در بعضی مناطق برای بدست آوردن بهترین میزان عملکرد در برداشت با شیکر شاخه تکان، همزمان با استفاده از شیکر از ضربات چوب دستی به شاخه ها نیز استفاده می کنند. این امر باعث ایجاد فرکانسی مخالف لرزش ایجاد شده توسط شیکر روی شاخه ها می شود و به ریزش بیشتر محصول کمک می کند.
برداشت زیتون با شیکر پشت تراکتوری
از دیگر روش های برداشت مکانیزه زیتون استفاده از شیکر پشت تراکتوری است. شیکرهای پر قدرت ایتالیایی اسپدو با همراه با سیستم های پیشرفته خود قادر هستند که درختان زیتون را در چند ثانبه به کلی برداشت کنند. تنها باید این را در نظر بگیرید که برای استفاده از این شیکر باغ باید مناسب برداشت با شیکر تربیت شده باشد. هرس درختان از ابتدا باید به گونه ای باشد که درختان بیشتر تک تنه باشند.
روش های برداشت مکانیزه زیتون
شیکر برداشت پشت تراکتوری مدل FRUIPICK ساخت شرکت SPEDO (اسپدو) ایتالیا قادر است تنه هایی تا قطر 52 سانتیمتر را در ارتفاع 6 متر و یا طول افقی 6.5 متر در بر گرفته و بلرزاند. ویژگی های متمایز این دستگاه فرکانس و دامنه فرکانس متغیر با توجه به قطر تنه و یا شاخه درختان باعث می شود که محصولات نارس هم به راحتی چیده شوند. استفاده از شیکر پشت تراکتوری از جمله روش های برداشت مکانیزه زیتون به صورت کاملا حرفه ای و صنعتی بشمار می رود.
هم چنین توانایی چرخش افقی محور اصلی دستگاه از مفصل اصلی (نزدیک به تراکتور) در دستگاه شیکر برداشت پشت تراکتوری مدل FRUIPICK ساخت ایتالیا توانمندی آن را در باغ هایی با درختان ردیفی افزایش می دهد به طوری که هر دو ردیف درختانی که در سمت راست و چپ دستگاه قرار دارند را می توان با یک بار عبور از بین درختان با تغییر زاویه افقی محور اصلی و بدون نیاز به چرخش تراکتور (حرکت تراکتور فقط در یک خط مستقیم صورت می گیرد) برداشت نمود که این موضوع باعث صرفه جویی در وقت و کاهش هزینه های برداشت خواهد شد.
برداشت زیتون با کمباین
برداشت زیتون از باغ های صنعتی و بزرگ که به صورت متراکم و فوق متراکم کشت شده اند با کمباین صورت می گیرد. کمباین برداشت زیتون دارای یک تونل برداشت است. کمباین با حرکت روی ردیف های کشت، درخت ها را به کلی داخل تونل برداشت می کشد و سپس برداشت زیتون توسط چند سری کمان آرکی شکل صورت می گیرد و در انتها زیتون برداشت شده توسط نوار نقاله به مخزن منتقل می گردد. برای برداشت زیتون با کمباین، نوع هرس و تربیت درختان باید به گونه ای باشد که برای برداشت با کمباین مناسب باشند.
روش های برداشت مکانیزه زیتون
انواع کمباین ها دارای سیستم های پیمایشی و دوربین های مدار بسته و امکانات مختلف دیگری هستند که در کیفیت برداشت و درصد عملکرد برداشت می تواند موثر باشد. کمباین های برداشت زیتون قیمت های بسیار بالایی دارند و تنها شرکت ها و کشت و صنعت های بزرگ قادر به استفاده از این دستگاه ها هستند. برداشت زیتون با کمباین جزو روش های برداشت مکانیزه زیتون به صورت صنعتی است که در باغات بسیار بزرگ و کشت فشرده و فوق فشرده قابل انجام است.
سیستم کنترل کمباین برداشت G10
